ارزیابی وضعیت قنوات و چشمه های حوزه های آبخیز مناطق کویری (مطالعه موردی: حوزه آبخیز یزدان آباد استان کرمان)

بررسی وضعیت منابع آب و به­‌دست آوردن بانک اطلاعاتی آبی در حوزه‌های آبخیز به ویژه مناطق مختلف کویری دارای ارزش بسیاری می‌‌باشد که می­تواند باعث تصمیمات درست و اساسی برای حل مشکل کمبود آب در این مناطق شود. در این پژوهش به ارزیابی وضعیت قنات­ها و چشمه­های دارای آمار قابل قبول در حوزه آبخیز یزدان‌آباد استان کرمان پرداخته شد و میزان دبی، تخلیه سالانه و هم‌چنین میزان شوری و اسیدیته آب چشمه­ها و قنات­های موجود بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که 7 دهنه چشمه در حوزه آبخیز یزدان‌آباد دارای آمار قابل قبول می­باشند و مصرف کلیه این چشمه­ها در حوزه، عمدتاً مصرف کشاورزی و به میزان کم‌تری دام و طیور و شرب شهری است و هم‌چنین تعداد پنج رشته قنات در حوزه آبخیز یزدان‌آباد دارای آمار قابل قبول هستند و کلیه قنات‌های موجود در این حوزه، مصرف کشاورزی دارند. ضمنا شوری آب در قنات ناجو دارای بیش‌ترین میزان و در قنات بیدوئیه دارای کم‌ترین میزان می­باشد. از نظر اسیدیته آب نیز قنات‌های بیدوئیه و ناجو دارای بیش‌ترین میزان قلیائیت و قنات همکوئیه دارای میزان اسیدیته بیش‌تری نسبت به بقیه قنات­ها می­باشند. از میان چشمه­های مورد مطالعه، چشمه علیو‌ده دارای بیش‌ترین شوری آب و چشمه غربی ریزوئیه دارای کم‌ترین شوری آب می­باشند. با توجه به این‌که به دست آوردن بانک اطلاعاتی مناسب از منابع آبی موجود در حوزه‌های آبخیز در سراسر دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این مهم در مناطق کویری به علت کمبود آب دارای اهمیت بالاتری است بنابراین توصیه می­شود در حوزه آبخیز یزدان آباد مطالعات جامع­تر و کامل­تری صورت گیرد و اطلاعات کمی و کیفی بیش‌تری از قنات­ها و چشمه­های موجود در این حوزه به دست آید. هم‌چنین با توجه به روند اسیدی شدن و شور شدن قنات و چشمه­های موجود لازم است نهادهای مربوطه تمهیدات لازم را اخذ نمایند و به طور منظم برای حفظ آبدهی قنات­ها، بازسازی و ترمیم آن‌ها در دستور کار قرار گیرد. ضمنا احداث سدهای اصلاحی آبخیزداری در افزایش منابع آبی، افزایش دبی پایه و افزایش زمان تمرکز تأثیر به‌سزایی خواهد داشت.